Het afgelopen jaar heb ik diverse gesprekken gevoerd met personen die op een of andere manier visualisaties inzetten in hun werk of hebben onderzocht hoe anderen dat doen. Het doel van die gesprekken voor mijn werk was om van anderen te horen hoe zij beeldgebruik organiseerden, zodat wij daarvan konden leren voor onze eigen organisatie. Maar die gesprekken vielen deels samen met mijn oriëntatie op mijn onderzoeksgebied, waardoor ik een beter zicht kreeg op het netwerk waarop ik me moet richten.

Hieronder per organisatie kort de – voor mij – belangrijkste punten:

PBL – Raymond de Niet, Filip de Blois (maart 2015, januari 2016)
PBL heeft een beeldredactie, bestaande uit vijf personen. Deze personen hebben ieder hun eigen specialisatie: grafieken, stroomdiagrammen, kaarten, (interactieve) infographics en foto’s. Daarnaast coördineert Raymond het werk dat bij de beeldredactie binnenkomt. De redactie werkt samen met de onderzoeker(s) aan de visualisaties, en begint al tijdens het onderzoek met het nadenken over beeld. Dit doen zij niet voor elk onderzoek: elk jaar benoemt het PBL tien zogenaamde toppublicaties waarvoor zij extra aandacht geven voor het beeldgebruik. Voor de andere publicaties kunnen onderzoekers ook terecht bij de beeldredactie, maar dan voor simpelere visualisaties, zoals grafieken. Qua software gebruikt de redactie programma’s als Illustrator, D3 en Highcharts, maar hebben voor grafieken ook een zelfgeschreven programma genaamd Chartview.

CBS – Bob Korte (juli 2015)
Het CBS gebruikt vooral datavisualisaties, en weinig tot geen andere visualisaties. Er is een afdeling die beeldgebruik door onderzoekers stimuleert. Zij zijn vrij gedreven in het gebruik van de software Highcharts dat gebruikt wordt voor interactieve datavisualisaties.

BZK/RIVM/HU – Karin Haverkamp (november 2015, januari 2016, april 2016)
Karin werkte bij de beeldredactie van het RIVM maar is door bezuinigingen op zoek naar een nieuwe functie. Interessant vond ik dat zij wees op de beweging van het Rijk om grafische afdelingen weg te bezuinigen en extern in te kopen.
Eind januari ben ik op uitnodiging van Karin bij de eindpresentaties van de minor datavisualisaties en infographics geweest. Vijf teams van 4 of 5 studenten gingen voor een opdrachtgever (oa VPRO, RIVM, etc) aan de slag. Wat me opviel was dat deze studenten in heel korte tijd indrukwekkende visualisaties maakten.

HU/J-Lab – Renée van der Nat (februari 2016)
Bij de eindpresentatie van de Hogeschool Utrecht ontmoette ik Renée van der Nat, onderzoeker van J-Lab en HU-docent. Zij vertelde over onderzoek van J-Lab naar de nieuwswaarde van visualisaties. En daaruit bleek dat aantrekkelijkheid wel degelijk een functie heeft: het zorgt ervoor dat lezers moeite doen voor het begrijpen van de visualisatie. Een interessant gesprek dat leidde tot een presentatie aan mij en mijn collega’s in mei.

Hogeschool voor Journalistiek, Tilburg – Piet Kaashoek (maart 2016)
In maart gaf ik samen met een collega een workshop over een onderzoek voor de minor datajournalistiek. Daar ontmoette ik Piet Kaashoek, docent bij de minor, en hij werd erg enthousiast van onze experimenten met data en datavisualisaties. Zijn studenten van de minor laat hij vooral werken met google charts.

NRC – Marien Jonkers (april 2016)
Via mijn klasgenoot Bas kwam ik terecht bij Marien Jonkers en zijn beeldredactie. Bij het NRC bestaat de beeldredactie uit elf personen, zowel vast in dienst als freelancers. Het maakproces bij het NRC kent een veel snellere doorlooptijd dan bij ons, maar hij ziet het liefst wel dat journalist en vormgever samenwerken in het maken van visualisaties.

HU/J-Lab – Gerard Smit (mei 2016)
Zoals afgesproken, kwam J-Lab bij de rekenkamer langs om te vertellen over hun onderzoek naar nieuwswaarde van visualisaties. Helaas kon Renée er niet bij zijn, maar Gerard was er wel. Na de presentatie vertelde Gerard over een ander onderzoek dat zij hadden gedaan, over het maakproces van infographics (lees hier).

SCP – Marjolijn Mercx (mei 2016)
Eind mei bezocht ik met twee collega’s het SCP. We werden hartelijk ontvangen door de hele afdeling Communicatie, en kregen een presentatie over voorbeeldproducten van het SCP. Het SCP werkt met externe vormgevers, die samen met onderzoeker en eventueel communicatie-adviseur nadenken over de visualisaties. Mooi voorbeeld was een onepager en een interactief rapport dat ook werd gebruikt om internationaal presentaties te geven. Dat was een functie waar ik nog niet over na had gedacht. De afdeling bij het SCP bestaat uit 6 mensen, die ieder zijn verdeeld over de diverse afdelingen van het SCP maar ook een eigen specialisatie hadden. Opvallend was ook weer dat enkelen een achtergrond hadden in de wetenschap, en nu bij communicatie werkten.

Gemeente Amsterdam – Paul van Elk (juni 2016)
Deze verrassing bewaar ik voor het laatst. Paul blijkt namelijk hetzelfde te doen als (mijn collega en) ik. Wij vervullen beide een soort ’transformer’-rol, we vertalen de complexiteit van het onderzoek in visuele informatie voor het grote publiek. Ook hij heeft zijn eigen functie gecreëerd. Er kwam steeds meer vraag naar zijn advies en workshops in teams, en inmiddels is dit zijn dagtaak. Hij heeft een opleiding over vormgeving gedaan, en is naast zijn baan bij de gemeente ook eigen baas. Illustrator leren bleek voor hem een belangrijk onderdeel, al merkt hij dat zijn kunde meer op het conceptuele vlak ligt, dan op het grafische – daar vullen hij en zijn collega elkaar aan.